Uczniowie zaczęli systematyczną pracę nad poznawaniem polskiej literatury i historii. Czytali utwory poetów wówczas zakazanych, jak Mickiewicz czy Słowacki. Od pamiętnej lekcji „nudów” stali się solidarni w działaniu. Prowadzili nielegalne spotkania. Marcin zdobył się na obrzucenie błotem profesora Majewskiego, gdy ten śledził go w drodze na „górkę Gontali”.
Bohaterowie „Syzyfowych prac” ukazują drogę, jaką musiała przejść polska młodzież, aby stać się dojrzałymi patriotami, gotowymi do miłości, przyjaźni, poświęcenia w imię dobra ojczyzny.
Pchła może cały rok czekać w bezruchu, by na odgłos kroków (ludzkich lub zwierzęcych) natychmiast wyrwać się z odrętwienia i wskoczyć na potencjalnego żywiciela.